USG Doppler to kluczowe badanie służące do wykrywania niewydolności żylnej zarówno u kobiet, jak i u mężczyzn. Współcześnie uchodzi ono za badanie z wyboru w diagnostyce wstępnej, głównie z powodu swojej ogromnej dostępności, braku szkodliwości dla tkanek Pacjenta, jak również z uwagi na coraz doskonalsze i dokładniejsze osiągi stosowanego sprzętu wykorzystywanego w ultrasonografii. Sonda dopplerowska w życiu codziennym lekarza flebologa pełni rolę długopisu i stetoskopu jednocześnie. Bez niej, nie byłoby wszystkich osiągnięć współczesnej flebologii.
Badanie USG Doppler – to jedynie badanie przepływów?
Pamiętajmy, iż utożsamianie współczesnego badania USG Doppler z oceną przepływów, to już wyłącznie historia. Obecne systemy ultrasonograficzne wykorzystują różne techniki nakładania się obrazów w płaszczyznach 2D i 3D na ruch płynów ustrojowych. W badaniu USG oceniane są również struktury narządów, a także ściany i budowa wnętrza naczyń. Dobry ultrasonografista na podstawie miejscowego układu naczyń, oceny ściany naczynia i jego morfologii potrafi stwierdzić czy dane naczynie żylne jest wydolne czy nie, nawet bez używania modalności dopplerowskiej. Wysoka rozdzielczość obrazowania ultrasonograficznego zapewnia nam wgląd we wnętrze takich żył, jak: żyły jajnikowe czy biodrowe wewnętrzne (więcej na ten temat w materiałach video). Wszystko jest obecnie kwestią umiejętności wykonującego badanie ultrasonograficzne.
Badanie ultrasonograficzne w rękach lekarza flebologa wykorzystywane jest zarówno na etapie diagnostyki wstępnej, jak również w czasie samego zabiegu, jak i po jego zakończeniu. To ostatnie zastosowanie sprawdza się doskonale do szybkiej i nieinwazyjnej oceny skuteczności przeprowadzonych procedur na naczyniach żylnych.
Dostępność do badań dopplerowskich jest coraz większa, często jednak nie idzie za tym jakość. Trzeba pamiętać, iż pełnowartościowe badanie USG Doppler żył jamy brzusznej, miednicy i dna miednicy powinno być wykonywane przez wykwalifikowanych lekarzy specjalistów z dziedziny radiologii i diagnostyki obrazowej oraz przez wyszkolonych lekarzy flebologów. Tego typu badanie trzeba umieć przeprowadzić w różnych pozycjach ciała, przy różnych fazach oddechowych. Co istotne, trzeba dobrze znać anatomię naczyniową całego ciała (nie tylko nóg!), jak również prawidłowo interpretować, co jest istotną anomalią żylną, a co tylko niewielkim odchyleniem w budowie układu żylnego.
Dlaczego ocena żył miednicy małej i jamy brzusznej jest tak ważna w praktyce flebologicznej?
Wieloletnie doświadczenie zdobyte przez lekarzy Kliniki Flebologii pokazuje, iż najistotniejszą rolę w powstawaniu niewydolności żylnej odgrywają zmienności anatomiczne zlokalizowane w obrębie żył jamy brzusznej i miednicy małej, a za życia dokładają się pewne zjawiska zewnętrzne (oddzielny materiał filmowy na ten temat można znaleźć na naszym video blogu). Nieprawidłowości w funkcjonowaniu żył kończyn dolnych w większości przypadków związane są z oddziaływaniem grawitacyjnym, aktywnościami wysiłkowymi oraz zmianami zachodzących śródciążowo w ciele kobiet.
Badanie USG Doppler żył musi obejmować swoją oceną układ żylny od poziomu stóp aż po spływ żylny do prawego przedsionka serca (bywa tak, że obszar obrazowania po wstępnych oględzinach jest jeszcze bardziej rozszerzany). Najczęstszym błędem jest badanie żył od kostek do pachwin i wyciąganie na tej podstawie wniosków, co do dalszego leczenia. Pamiętajmy, że od czasu kiedy człowiek zaczął poruszać się głównie na 2 nogach (powszechność siedzenia przy biurku i za kółkiem w samochodzie to dość krótka historia w kontekście zmian ewolucyjnych), grawitacja skutecznie zaczęła przeciwdziałać powrotowi krwi żylnej do serca. Cała krew z nóg musi jakoś wrócić do serca, a większość zjawisk utrudniających to zjawisko zachodzi w czasie silnych oddechów, długiego stania, dźwigania oraz ucisku i patologicznego poszerzania oraz objętościowego przeciążania naczyń, do którego szczególnie silnie dochodzi u Pań w ciąży. Są to zjawiska, z których istnienia trzeba sobie zdawać sprawę i umieć ocenić ich wpływ w czasie wykonywania badania USG. Z tego powodu badanie USG Doppler jest kluczowe w diagnostyce niewydolności żylnej, w tym niewydolności żył jamy brzusznej i miednicy (skrótowo nazywanej niewydolnością żylną miednicy). Jest to badanie, które możemy przeprowadzić z różnych dostępów, tak naprawdę w każdej pozycji ciała, w czasie różnych czynności oddechowych i w czasie prób wysiłkowych.
Co należy ocenić w badaniu USG Doppler żył?
U większości pacjentów najpierw oceniana jest poprawność budowy anatomicznej układu żylnego. W przypadku stwierdzenia odchyleń w tym zakresie dokonywana jest ocena ich istotności i potencjalnie negatywnego wpływu na rozwój niewydolności żylnej u pacjenta. U wielu kobiet niewielka korekcja układu żylnego na etapie 18-20 r.ż. może zapobiec rozwojowi dużej niewydolności żylnej miednicy w czasie ciąży i braku potrzeby usuwania całych pni żylnych z nóg, jak to bywała przez ostatnie kilkadziesiąt lat. Badanie dopplerowskie (wykonywane również w pozycjach stojącej, półsiedzącej czy na leżąco) musi obejmować swoją oceną główne osie naczyniowe: żyłę główną dolną (czasem górną), jej spływ do prawego przedsionka serca, spływ żył nerkowych, żył przykręgosłupowych, żył przestrzeni zaotrzewnowej, spływ żył biodrowych i splotów żylnych ściennych i narządowych w zlokalizowanych w miednicy małej. Poza tym oceniana są również żyły dna miednicy, żyły okolic intymnych (krocza, sromu, kanałów pachwinowych, stref podpośladkowych) oraz żyły nóg. Dopiero tak przeprowadzona ocena ultrasonograficzna, daje wystarczający obraz lekarzowi flebologowi, pozwalając ocenić realne szanse pacjenta na wyleczenie.
Dlaczego badanie ultrasonograficzne żył w ciąży ma tak duże znaczenie?
W populacji kobiet najczęstszym okresem, w którym dochodzi do przeciążenia układu żylnego, jest ciąża. To właśnie w tym czasie wzrasta ryzyko wystąpienia przewlekłej niewydolności żylnej. Dlatego, aby w pełni zrozumieć mechanizmy prowadzące do zaburzeń krążenia żylnego u kobiety, szczególnie istotne jest badanie żył w czasie ciąży. W ciąży dochodzi do znaczących zmian w układzie krążenia, w tym do istotnego wzrostu objętości krwi krążącej, co można porównać do zalewu systemu naczyniowego. Wzmożone ciśnienie żylne wynika głównie z rosnącego ucisku, jaki wywiera na naczynia powiększająca się macica. Macica, która w początkowej fazie ciąży ma rozmiar zbliżony do małej gruszki, w ostatnich tygodniach (około 38-40 tydzień) osiąga rozmiary porównywalne do dużego melona, co stanowi niemal 20-krotne powiększenie w stosunku do jej początkowego rozmiaru. Ta dynamiczna zmiana powoduje narastający ucisk na naczynia żylne, zwłaszcza w obszarze jamy brzusznej i miednicy, prowadząc do powstawania przeszkód w odpływie krwi żylnej. Ważnym elementem diagnozy i leczenia przewlekłej niewydolności żylnej u kobiet po ciąży jest monitorowanie stanu żył zarówno w czasie ciąży, jak i po jej zakończeniu, co pozwala na wczesne wykrycie zmian patologicznych i wdrożenie odpowiedniej terapii.
Czy do pełnej diagnostyki układu żylnego wykonanie badania USG Doppler jest wystarczające?
Jak już pokazaliśmy rola całościowej oceny układu żylnego w USG Doppler jest nieoceniona i wręcz niezbędna do postawienia wstępnej i właściwej diagnozy. Pacjenci, u których podejrzewa się istotne odchylenia anatomiczne, duże zmiany w funkcjonowaniu żył w jamie brzusznej i miednicy małej, a także pacjenci, u których podejrzewane są patologie towarzyszące, zawsze powinni mieć przeprowadzaną tzw. diagnostykę rozszerzoną. Nie należy kwalifikować pacjentów do leczenia niewydolności żylnej miednicy bez przeprowadzenia pełnej diagnostyki wenograficznej i narządowej. Ocena spływu żyły do serca, układu żył w przestrzeni zaotrzewnowej czy w okolicy przedkrzyżowej jest wręcz niezbędna.
Niedopuszczalne jest stawianie diagnozy na podstawie samego badania przezpochwowego (transwaginalnego). Pamiętajmy, że badanie przezpochwowe z przyczyn czysto technicznych , ograniczeń w obrazowaniu oraz samego ułożenia pacjenta jest mało dokładne i niewiele mówi o etiologii poszerzenia splotów żylnych w miednicy małej. Ginekolog, widząc istotne poszerzenie żył w przymaciczach, w przypochwiu, czy w sromie, po przeprowadzeniu wywiadu chorobowego w kierunku występowania objawowej niewydolności żylnej miednicy, zawsze powinien skierować pacjentkę na konsultację do wykwalifikowanego flebologa. Z powodów wyżej wymienionych w tzw. diagnostyce rozszerzonej często musimy posiłkować się takimi badaniami, jak: USG wewnątrznaczyniowe (IVUS), wenografia rezonansu magnetycznego, wenografia tomografii komputerowej czy niskodawkowa flebografia cyfrowa.
O każdej z tych metod dowiesz się więcej w oddzielnych wpisach na naszym vlogu. Jeśli chcesz zadać pytanie odnośnie badania USG Doppler układu żylnego albo uważasz, że powinien powstać oddzielny film na temat obrazowania żył z udziałem dr Venus (wirtualnej doradczyni Pacjenta AI), to podziel się z nami swoimi uwagami lub wyślij do nas zapytanie. Nasi eksperci chętnie stworzą kolejny instruktaż filmowy i podzielą się z Wami swoją wiedzą!
